Uczestnicy sesji Europejscy innowatorzy – innowacyjne pomysły w działaniu: Europa Środkowo-Wschodnia i region Małopolski zwrócili uwagę na kilka fundamentalnych kwestii:
- Innowacje są kluczowe dla UE w trzech niezwykle ważnych obszarach – szeroko pojętego bezpieczeństwa, podnoszenia poziomu i jakości życia oraz globalnej konkurencyjności. Wszystkie te obszary są ze sobą ściśle powiązane – utrata konkurencyjności zagraża poziomowi życia i bezpieczeństwu, niedostatek bezpieczeństwa (w tym cyberbezpieczeństwa) uniemożliwia rozwój i wzmacnianie konkurencyjności itd. Dlatego Europa powinna stawiać na innowacje w tych obszarach i skutecznie je wspierać
- Europa ma ogromny potencjał talentów, wielką tradycję innowacji, najlepsze na świecie mechanizmy współpracy oraz środki finansowe – lepsze wykorzystanie tego potencjału jest możliwe, a instytucje europejskie dysponujące funduszami i projektujące kolejne programy starają się tworzyć nowe ramy służące osiągnięciu efektu synergii na wielu poziomach – kreowanie tych niezwykle pożądanych ram jest możliwe wyłącznie w ścisłej i permanentnej współpracy ze wszystkimi środowiskami współtworzącymi najszerzej pojęty ekosystem innowacji – zwłaszcza przedsiębiorcami i naukowcami, ośrodkami badawczymi oraz samorządami wszystkich szczebli.
- Przedsiębiorcy i eksperci nieustannie sygnalizują dwie główne – w ich opinii – bariery w tworzeniu, rozwijaniu, a zwłaszcza wdrażaniu i komercjalizacji innowacji w Europie: bardzo nisko ustawiony próg dopuszczalnego ryzyka w projektach innowacyjnych oraz zbyt wolne tempo pracy administracji publicznej obsługującej innowatorów i dysponującej funduszami na innowacje wynikające z wciąż zbyt skomplikowanych procedur i nadmiernej biurokracji (więcej na ten temat można poczytać m.in. w głośnym raporcie Mario Draghiego); z powodu tych barier wielu innowatorów – także w Polsce – wybiera ekosystemy spoza UE, w których tych barier nie ma, albo są znacznie mniejsze, zwłaszcza ekosystem amerykański (de facto: amerykańskich gigantów technologicznych wspieranych przez potężne programy rządu USA – tak jest także w Krakowie, gdzie amerykańskie big techy są głównym pracodawcą inżynierów IT wykształconych głównie za publiczne pieniądze na czołowych polskich uczelniach). O potrzebie znoszenia barier i wykorzystania doświadczeń ekosystemów anglosaskich mówił prof. Piotr Moncarz, polsko-amerykański inżynier, consulting professor na Uniwersytecie Stanforda
- Absolutnie PALĄCYM wyzwaniem dla UE jest UJEDNOLICENIE RYNKU INWESTYCYJNEGO – single market po prostu w tym strategicznym obszarze NIE DZIAŁA, co szkodzi nam wszystkim; każdy kraj ma inne przepisy, przez co np. zachodnie fundusze nie chcą inwestować w CEE. Jak podkreślił Tomasz Palacz, CEO & CTO Liftero, potrzebujemy w Europie niczym tlenu „EU Inc.” jako formy prawnej dostępnej w całej UE w ramach 28. reżimu – żeby startup z Polski mógł łatwo pozyskać inwestycję z Francji czy Włoch i na odwrót”
- Wszyscy uczestnicy dyskusji podkreślili ABSOLUTNIE FUNDAMENTALNĄ rolę współpracy na wszelkich poziomach: zarówno miedzy środowiskami biznesu, nauki, edukacji, administracji publicznej i instytucji otoczenia przedsiębiorców, jak i między państwami członkowskimi, zwłaszcza między instytucjami i przedsiębiorstwami z różnych krajów – bo toi tworzy prawdziwą wartość dodaną.
Marina Zanchi, dyrektorka Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HaDEA), zwróciła uwagę, że właśnie taką maksymą kieruje się jej agencja. „Zdajemy sobie sprawę z kluczowej roli innowacji oraz z tego, że przekuwanie pomysłów w rzeczywistość wymaga zaangażowania i współpracy. Dlatego też projekty finansowane w ramach programu „Horyzont Europa” są zorganizowane wokół konsorcjów wielostronnych, aby zapewnić dostosowanie działań do rzeczywistych potrzeb i wyzwań oraz współtworzenie, skuteczne wdrażanie rozwiązań i ich wdrażanie blisko rynku”. Marina potwierdziła swoje słowa prezentując szereg projektów stwarzających ogromne możliwości innowatorom z Małopolski i całej Polski.
Dr hab. Jakub Szlachetko, prof. UJ, dowiódł na przykładzie kierowanego przez siebie Narodowego Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS, że strategiczna nowoczesna infrastruktura badawcza może stanowić fundament nie tylko rozwoju regionalnego, ale też kluczowy element europejskiego ekosystemu stymulującego innowacje, wspierającego rozwój nowoczesnych technologii, pozwalającego tworzyć trwałe ponadnarodowe sieci współpracy. W tym samym duchu wypowiedziała się dr Barbara Kopczyńska, Prezes EGM S.A., dzieląc się swymi doświadczeniami z realizacji 15 projektów badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych współfinansowanych ze środków UE, zwłaszcza z przygotowania i realizacja inwestycji w zagospodarowanie naturalnych wód mineralnych ze złoża „Mateczny” w Krakowie.
Tomasz Palacz z Liftero zwrócił uwagę, że:
- Bezpieczeństwo to podstawowy wymóg jakości życia – za wszelką cenę musimy unikać błędów XX wieku. Trzeba rozumieć je szeroko: to nie tylko czołgi, ale też technologie podwójnego zastosowania, infrastruktura krytyczna, przestrzeń kosmiczna.
- Jednym z kluczowych obszarów jest odporna nawigacja – dziś cała gospodarka opiera się na GPS/Galileo. Te systemy można łatwo zagłuszyć, a ich utrata oznacza straty rzędu 1 miliarda dolarów dziennie (dla USA). GNSS to nie tylko mapy – to transport, giełdy, sieci energetyczne, działania wojenne.
- Telekomunikacja i cyberbezpieczeństwo to kolejne strategiczne pola. Przykład: rosyjski atak hakerski na Viasat wyłączył 30 tys. terminali w Europie i doprowadził do awarii 15% niemieckich turbin wiatrowych. Potrzebujemy redundancji, szyfrowania i europejskich rozwiązań technologicznych.
- Wojna w Ukrainie pokazuje, jak ważne są nowoczesne technologie dual-use – drony, zakłócanie GNSS, cyber. CEE może być źródłem takich innowacji – ale wymaga to wsparcia inwestycyjnego i regulacyjnego.
- Startupy są skuteczne, bo skupiają się na jednym problemie i szybko wdrażają przełomowe rozwiązania. Mogą działać szybciej niż duże korporacje i precyzyjnie odpowiadać na realne potrzeby klientów.
- Startupy podejmują ryzyko, którego nie biorą na siebie duże firmy. To pozwala im rozwijać rzeczy wcześniej niemożliwe – np. nowe komponenty kosmiczne, rozwiązania anty-GNSS czy technologie obronne.
- Z perspektywy całego ekosystemu najlepszym scenariuszem dla większości startupów jest akwizycja – inwestorzy odzyskują środki, founderzy mogą tworzyć dalej, a technologia trafia do przemysłu.
- Najważniejszym działaniem UE powinno być ujednolicenie rynku inwestycyjnego – dziś każdy kraj ma inne przepisy, przez co zachodnie fundusze nie chcą inwestować w CEE. Potrzebujemy „EU Inc.” jako formy prawnej dostępnej w całej UE w ramach 28. reżimu – żeby startup z Polski mógł łatwo pozyskać inwestycję z Francji czy Włoch.
Dr Dominika Walec, Pełnomocniczka Prezydenta Miasta Krakowa ds. Współpracy ze Środowiskiem Biznesowym, od lat uczestniczy w budowaniu mostów pomiędzy startupami, korporacjami i instytucjami publicznymi. Wieloletnia Prezeska Fundacji OMGKRK koordynowała ponad 50 wydarzeń i inicjatyw dla tysięcy lokalnych przedsiębiorców. Jest autorką Krakow Startups Report, pierwszej kompleksowej publikacji o krakowskim środowisku startupowym. W Panelu podkreślała znaczenie rozwoju rozwiązań z obszaru deep tech, w szczególności Lifescience, AI, Space, Security. Silnie akcentowała również znaczenie startupów nie tylko w generowaniu innowacji, ale też – co niemal równie ważne – w edukacji młodych pokoleń i budowaniu długookresowej konkurencyjności miasta i regionu, a przez to całego kraju. Wyraziła opinię, że strategiczną rolę ma dziś do odegrania kształtowanie postaw służących przedsiębiorczości wśród studentów, doktorantów, pracowników naukowych.
Dr Mariusz Sterzel, ACC Cyfronet AGH, wskazał sektory strategiczne, na których rozwój powinniśmy – w jego opinii – kłaść szczególny nacisk w Małopolsce i CEE:
- Zdrowie i life science (medycyna personalizowana, zapobieganie chorobom, diagnostyka, leczenie i monitorowanie); kolosalną przyszłość ma przed sobą medycyna spersonalizowana, wspomagana superkomputerowo – zdecyduje nie tylko o jakości życia, ale i cywilizacyjnej i gospodarczej konkurencyjności
- Zrównoważona mobilność i technologie niskoemisyjne (zwłaszcza przemysł motoryzacyjny i akumulatorowy, zrównoważona mobilność miejska: jazda na rowerze, transport publiczny)
- Innowacje cyfrowe i przemysłowe (inteligentne specjalizacje, wspieranie przedsiębiorczości, B+R, ekosystemów innowacji)
- Finansowanie badań i innowacji (HE, DEP), komputery kwantowe, rozwój oprogramowania, fabryki sztucznej inteligencji, dane (EOSC, data spaces)
W jego opinii, innowacje powinny być wspierane w każdym sektorze. „Startupy, MŚP mają teraz wyjątkowo dobrze, pojawiły się dla nich dedykowane propozycje, jest szybka ścieżka do superkomputerów, finansowanie wdrożeń, przykłady można mnożyć”. Wedle dr Sterzela, problemem jest wciąż bardzo nikła wiedza wśród przedsiębiorców, ale też samorządowców na temat nowych możliwości i procedur – dlatego trzeba zrobić wszystko, by się z ta wiedzą przebijać i ją maksymalnie upowszechniać.
Misja startupów pozostaje cały czas taka sama: każdy, nawet „szalony” pomysł, może się okazać przełomem lub hitem na rynku. Bardzo ważne jest także poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań i zastosowań w obszarze rozwoju AI i LLM-ów.
Uczestniczki i uczestnicy dyskusji zgodnie zwrócili uwagę, że startupy są ważne nie tylko z uwagi na tworzenie potencjalnie przełomowych innowacji, ale też ze względu na to, że przyciągają talenty – i nie tylko te osoby, które mają nowe pomysły, ale też ludzi, którzy z pasji specjalizują się w jakiejś (pod)dziedzinie, ale bez ich wsparcia ciekawe pomysły nie miałyby szans na realizację. Skuteczne i twórcze środowisko innowacji składa się nie tylko z samych innowatorów, ale w różnym stopniu ze specjalistów pomagających z energią i misją przełamywać wszelkie bariery i wspierać naukowców w sięganiu całkowicie poza obecny stan wiedzy.
Autor podsumowania: Zbigniew Bartuś, moderator sesji
Zdjęcia: Piotr Jantos
